بدون فکر هرگز

SANS MA FILLE
Réalisé par Alexis Kouros et Kari Tervo
Coproduction : ARTE, YLE
(Finlande, 2002, 89mn)

دیروز صبح ایمیلی دریافت کردم از یکی از مراکز فرهنگی داخل کشور در پاسخ به مکاتبه ای که هفت هشت ماه پیش با هم داشتیم. موضوع را کاملا فراموش کرده بودم و از تاخیرشان در جواب دادن خیلی تعجب کردم. اما خوب, همین قضیه باعث شد که وقتی دیشب فیلم "بدون دخترم" را دیدم که از شبکه Arte پخش شد, ازتعللی که در پاسخ دادن به "بدون دخترم هرگز" شده است چندان تعجب نکنم؛ اثری که نزدیک به دو دهه چهره ایران را به خبیث ترین وجه ممکن در انظار مردم جهان مخدوش کرد و سیمایی تیره و تار از تمدن و فرهنگ ایران نمایاند.

من البته دیر جواب دادن را از هول هولکی جواب دادن یا اصلا جواب ندادن بیشتر می پسندم؛ اما خوب ما مردمی هستیم که اغلب یکی از این دو شکل اخیر را انتخاب می کنیم: یا بلافاصله جواب می دهیم و لاجرم جوابمان از سر خشم و لجاجت و نسنجیدگی و بی انصافی است و یا قهر می کنیم و سکوت.

اما, این شق سوم جواب دادن با تاخیر نیز با اینکه از دو مورد قبلی بهتر است, متاسفانه همیشه معایبی دارد. یکی هم اینکه باعث می شود گاهی هدف اصلی اصلا فراموش شود. مخصوصا اگر مثل این فیلم غریبه ها هم در تنظیم جواب نقش داشته باشند و هوشمندی شان هم بیشتر از ما باشد. من نمی دانم مشارکت مراکز فرهنگی وطنی در ساخت این فیلم جوابیه که دو سه سال پیش با مشارکت Arte و شبکه YLE فنلاند ساخته شده است چقدر بوده است اما نه تنها از نظرکمی (ابعاد انتشار اثر) و کیفی (ساختارمستندگونه آن را در مقابل ساختاردراماتیکی اثر بتی محمودی و نسخه هالیودی آن) پاسخگو نیافتم؛ بلکه فکر می کنم لغزش های فاحشی نیز در آن وجود دارد که نیت خیر سازندگان اثر را زیر سوال می برد. در این مورد فقط به ذکر یک نمونه بسیار مهم اکتفا می کنم و می گذرم:

در سکانس پایانی فیلم وقتی دکترمحمودی, ناامید از یافتن دخترش سوار هواپیما می شود تا به ایران بازگردد. تصویر هواپیمای حامل او که در آسمان کوچک و کوچک تر می شود, کات می خورد به تصویر هواپیمایی که به برج های دوقولوی مانهتن اصابت کرد و ماجرای یازدهم سپتامبر 2001 را به وجود آورد. لطفا یک نفر فقط پیام همین یک صحنه پایانی فیلم را برای من معنی کند. پاسخی که بعد از نزدیک به دو دهه برای جهان تهیه کرده ایم این است؟